Την νύχτα της 19 προς 20 Μαρτίου 1914 ημέρα Τετάρτη ξεκίνησε η επανάσταση, η εξέγερση των Ελλήνων της Κορυτσάς ενάντια στους Αλβανούς και τους Ολλανδούς που τους βοηθούσαν.
Δύο ώρες μετά την έναρξη της επανάστασης δολοφονείται μπροστά από τον Ναό του Αγίου Γεωργίου ο διάκων Βασίλειος Γκιώνης. Ένας άξιος επαναστάτης από το Λάμποβο του Αργρυροκάστρου. Τον άφησαν άταφο για τέσσερις μέρες μέχρι που έγινε αγνώριστος.
Κατά τις πενθήμερες μάχες όπου 5000 γέγκιδες ήρθαν από την Άνω Αλβανία και περιέζωσαν την πόλη , έπεσαν 114 (μεταξύ των οποίων και 7 γυναίκες) άτομα στην Κορυτσά.
Ακολούθησε άγριος διωγμός. Εκδιώχθηκαν οι Έλληνες και μόνο για έναν χαιρετισμό όπως είναι το “καλημέρα” και οι Άθλιοι αλβανίζοντες χριστιανοί χρησιμοποίησαν τα πάντα για να αλλάξουν την ιστορία του τόπου, να εισάγουν την αλβανική ως την μόνη γλώσσα στην εκκλησία κ.α.
Στις 24 Ιουνίου 1914 οι αυτονομιακές δυνάμεις υπό την αρχηγία του ταγματάρχου Γεωργίου Τσόντου Βάρδα και του λοχαγού Γεωργίου Μουρατζά μπήκαν στην Κορυτσά θριαμβευτικά δίνοντας ένα τέλος στην Αλβανική αρχή στην Κορυτσά που διήρκησε τέσσερεις μήνες και οκτώ ημέρες.
Τα ονόματα των ηρώων από όλη την περιοχή που έπεσαν στην μάχη για την ελευθερία είναι:
Αναδημοσίευση από τον Πελασγό Κορυτσάς pelasgoskoritsas.gr
