Ημέρα των Βαΐων, στις 10 Απριλίου του 1826, οι ελεύθεροι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου προβαίνουν στην επική έξοδο. Λίγοι σώθηκαν. Οι περισσότεροι έχασαν την ζωή τους Μεταξύ αυτών ο Επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ, ο εθνομάρτυρας. Η Έξοδος ήταν ένα βροντερό μήνυμα ελευθερίας προς τους πολιτισμένους λαούς, που ενίσχυσε αποφασιστικά το κίνημα υπέρ της δημιουργίας του ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους.
Ο Σπυρίδων Τρικούπης στην «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» γράφει σχετικά: «Η πόλις του Μεσολογγίου, η δοξάσασα την Ελλάδα ζώσα, έμελλε να την αναστήση και πεσούσα». Ο Βίκτωρ Ουγκό μετά την Έξοδο ζητάει επέμβαση των Ευρωπαϊκών χωρών υπέρ της Ελλάδος και βάζει στο στόμα του Επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ στα «Tetes du Serail» (Τα κεφάλια του Σαραγιού) να επικαλείται την Γαλλία για την απελευθέρωσή Της. (Roger Milliex «Ελληνογαλλικά», Εκδ. Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, Ιανουάριος 1953, κεφ. «Ο Βίκτωρ Ουγκώ πιστός φίλος της Ελλάδας», σελ. 35).
Ο Ρωγών Ιωσήφ γεννήθηκε στα Αμπελάκια Θεσσαλίας το 1776. Τα πρώτα γράμματα τα διδάχθηκε από τον εκ Τρικάλων ιερέα Πολυζώη, τον εθνομάρτυρα. Στα Αμπελάκια ήταν μαθητής του δασκάλου του Γένους ιεροδιακόνου Γρηγορίου Κωνσταντά και στην Τσαρίτσανη του Κωνσταντίνου Κούμα. Για την εθνική του δράση το 1814 συλλαμβάνεται, απάγεται στα Ιωάννινα και κλείνεται στη φυλακή, με σκοπό να θανατωθεί. Η ποινή δεν εκτελείται, αποφυλακίζεται και καταφεύγει στην Άρτα. Εκεί χειροτονείται διάκονος και ιερέας και υπηρετεί υπό τον αγωνιστή Μητροπολίτη Άρτης και Ναυπάκτου Πορφύριο. Το 1818 μυείται στη Φιλική Εταιρεία. Το 1820 χειροτονείται Επίσκοπος Ρωγών, πριν ο Πορφύριος εξοριστεί στο Άγιον Όρος και εγκαθίσταται στο Μεσολόγγι έως τον μαρτυρικό του θάνατο. Ο Σπυρίδων Τρικούπης γράφει σχετικά: « Ο Ρωγών Ιωσήφ, ο καθ’ όλην την πολιορκίαν διακριθείς δια τον ένθερμον πατριωτισμόν του, δεν επρόφθασε να εξέλθει και φθάσας επί του τείχους καθ΄ ην ώραν εισήρχοντο οι εχθροί έρριψε δαυλόν είς τινα παρακείμενον φυσεκιφόρον πίθον, ερρίφθη εις αυτόν καιόμενον, ημιεκάη και ημίκαυστος απεκεφαλίσθη».
ΑΝΘΟΛΟΓΗΣΗ
Προτροπή προς τους ελεύθερους πολιορκημένους: Όταν η κατάσταση ήταν πλέον τραγική για τους ελεύθερους πολιορκημένους του Μεσολογγίου ο Ρωγών Ιωσήφ έγραψε εγκύκλιο προς αυτούς, στις 22 Δεκεμβρίου 1825. Αυτή δημοσιεύθηκε την 1η Ιανουαρίου 1826, στην εφημερίδα του Μεσολογγίου «Ελληνικά Χρονικά», της οποίας ιδιοκτήτης και διευθυντής ήταν ο ήρωας ελβετός φιλέλληνας, Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ:
«Ευλαβέστατοι ιερείς, εντόπιοι και ξένοι, ιερομόναχοι και μοναχοί, ευγενέστατοι πρόκριτοι εντόπιοι και ξένοι και λοιποί πάντες ευλογημένοι χριστιανοί της θεοσώστου ταύτης πόλεως, χάρις είη πάσιν υμίν και ειρήνη από Θεού…Όλοι κοινώς γνωρίζετε ότι εις την κατάστασιν οπού είναι το φρούριόν μας κατά το παρόν δεν ημπορεί να αντιπαραταχθή και να ανθέξη εις πρώτην και μόνην ορμήν του εχθρού, όστις ενεδυναμώθη πολύ τώρα με τον ερχομόν των Αράβων…
Όθεν, ως αρχιερεύς ταπεινός, οπού ευρέθην εδώ και εκινδύνευσα μαζί σας, ως το ηξεύρετε, κατά χρέος σας συμβουλεύω, αύριον μετά το τέλος της θείας λειτουργίας, οι μεν ιερείς, ιερομόναχοι και μοναχοί να συναχθήτε εις την κατοικίαν μου όλοι, δια να πηγαίνωμεν εις την μεγάλην τάμπιαν, οι δε πρόκριτοι, εντόπιοι και ξένοι, μαζί με όλον τον λαόν, χωρίς να φροντίσουν καφέδες και ρακία, να τρέξουν εις την ιδίαν τάμπιαν με όλην την προθυμίαν ο μεν με τσαπί, ο δε με φτυάρι και άλλος με καλάθι, όποιος έχει, και να δουλεύσωμεν όλοι με πατριωτισμόν…
Αν όμως δεν ακούσητε την αρχιερατικήν συμβουλήν μου και μερικοί μεν πηγαίνουν εις την τάμπιαν χωρίς όρεξιν ως εις αγγαρείαν, άλλοι δε κρυφθούν εις τα οσπίτια των και άλλοι πηγαίνουν εις εδικά των ιντερέσια, μηδέν λογιζόμενοι τον προφανή της πατρίδος κίνδυνον, εκείνους οπού ακούσουν την συμβουλήν μου, ο Θεός να ευλογήση αυτούς τε και τας οικογενείας των, εκείνους δε οπού κάμουν παρακοήν και δεν πηγαίνουν εις την τάμπιαν ευθύς μετά την λειτουργίαν, τους καταρώμαι εκ βάθους ψυχής αυτούς και τα οικογενείας των (εκτός γερόντων, γραιών, γυναικών αδυνάτων, παρθένων και ανηλίκων παίδων) ως αναξίους της ελπιζομένης ελευθερίας και αναισθήτους της περιστάσεως αυτής της φρικώδους. Ακούσατε λοιπόν άπαντες την συμβουλήν μου την αρχιερατικήν, δια να λάβητε ευλογίαν και όχι κατάραν, να λάβητε και τον έπαινον των ανθρώπων». («Ο Τύπος στον Αγώνα», Εκδόσεις Ερμής, Τόμος Β΄ σελ. 329).
Η απόφαση για την Έξοδο. Οι πρόκριτοι και οι στρατιωτικοί του Μεσολογγίου υπέγραψαν σύμφωνο για την Έξοδο. Αυτό το υπαγόρευσε ο Ρωγών Ιωσήφ στον Κασομούλη. Σε αυτό περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο θα γίνει η έξοδος στις 10 Απριλίου 1826, ξημερώνοντας των Βαΐων. Η αρχή του σχεδίου είναι η ακόλουθη:
«Εν ονόματι της Αγίας Τριάδος, βλέποντες τον εαυτόν μας, το στράτευμα και τους πολίτας εν γένει μικρούς και μεγάλους παρ’ ελπίδα εστερημένους από όλα τα κατεπείγοντα αναγκαία της ζωής προ 40 ημερας και ότι εκπληρώσαμεν τα χρέη μας ως πιστοί σταρτιώται της πατρίδος εις την στενήν πολιορκίαν ταύτην και ότι εάν μίαν ημέραν υπομείνωμεν περισσότερο, θέλομεν αποθάνει όρθιοι εις τους δρόμους όλοι…». (Αρχιμ. Θεοφίλου Σιμοπούλου «Μάρτυρες και αγωνισταί Ιεράρχαι της Ελληνικής Εθνεγερσίας 1821 – 1829», Εκδ. Δημ. Λ. Θεοφιλοπούλου, Δημοσιογράφου, Αθήναι, 1971, σελ. 425).
Προστασία των γυναικών και παιδιών. Όταν αποφασίστηκε η Έξοδος άρχισαν να εκτυλίσσονται τραγικές σκηνές. Μητέρες πέσανε με τα παιδιά τους σε πηγάδια, ο Πετρόχειλος σκότωσε με το μαχαίρι του τη γυναίκα του, ο Προφίλης τη μνηστή του. Όταν έπεσε η πρόταση να σφαγούν από τους ίδιους όλα τα γυναικόπαιδα, για να μην ατιμαστούν και πουληθούν στα σκλαβοπάζαρα παρενέβη ο Ρωγών Ιωσήφ. Ύψωσε τον Εσταυρωμένο και αποσόβησε την εκτέλεση, με αυτά τα λόγια:
Τα παιδιά και οι γυναίκες ανήκουν στον Θεό και εκείνος θα φρόντιζε δια την τύχην των. Εν ονόματι της Αγίας τριάδος. Είμαι Αρχιερεύς. Αν τολμήσετε να πραξετε τούτο, ΠΡΩΤΟΝ θυσιάσατε εμένα. Και σας αφήνω την κατάραν του Θεού και της Παναγίας και όλων των Αγίων. Και το αίμα των αθώων να πέση επάνω σας» (Από ομιλία του Γ. Αθανασιάδη – Νόβα στην Ακαδημία Αθηνών, στις 15 Απριλίου 1976).
Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
