Ο Επίκτητος, αν και δεν άφησε κανένα γραπτό έργο, σκιαγράφησε με τη ζωή του το μονοπάτι προς την ευτυχία, την ολοκλήρωση και την ηρεμία. Στο κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζονται κάποια αποσπάσματα της διδασκαλίας του, όπως τα κατέγραψε ο μαθητής του Φλάβιος Αρριανός
1) Ασχολήσου μόνο με τις δικές σου υποθέσεις
Επικέντρωσε την προσοχή σου αποκλειστικά σε αυτό που αληθινά σε αφορά, και προσπάθησε να είσαι σαφής, ότι αυτό που ανήκει στους άλλους είναι αποκλειστικά δική τους υπόθεση και καθόλου δική σου. Αν το κάνεις αυτό, θα είσαι άτρωτος από κάθε μορφής πιέσεις και εξαναγκασμούς και δεν πρόκειται ποτέ κανείς να σου βάλει φραγμό.
2) Οι επιθυμίες και οι αποστροφές μας είναι άστατοι αφέντες
Η επιθυμία μας προστάζει να σπεύσουμε να αποκτήσουμε αυτό που επιθυμούμε. Η αποστροφή μας προτρέπει να αποφύγουμε τα πράγματα που μας απωθούν. Τυπικά, όταν δεν αποκτάμε αυτό που θέλουμε απογοητευόμαστε, και όταν μας συμβαίνει αυτό που μας προκαλεί αποστροφή, είμαστε δυστυχισμένοι.
3) Δες τα πράγματα όπως ακριβώς είναι
Οι καταστάσεις δεν ανέρχονται στο επίπεδο των προσδοκιών μας. Τα γεγονότα συμβαίνουν με τον τρόπο που συμβαίνουν. Οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με τον τρόπο που συμπεριφέρονται. Αγκάλιασε αυτό που σου τυχαίνει. Άνοιξε τα μάτια σου. Δες τα πράγματα όπως ακριβώς είναι, έτσι ώστε να αποφύγεις τις ψευδαισθήσεις και τον πόνο από ψευδείς προσκολλήσεις προς τα πράγματα και από καταστροφές που μπορούν να αποφευχθούν.
4) Τα γεγονότα δεν μπορούν να μας βλάψουν, αλλά οι απόψεις μας γι’ αυτά μπορούν
Τα ίδια τα πράγματα δεν μας βλάπτουν ή δεν μας εμποδίζουν. Ούτε και οι άλλοι άνθρωποι μας εμποδίζουν. Το πώς βλέπουμε τα πράγματα αυτά είναι κάτι διαφορετικό. Αυτά που μας δημιουργούν το πρόβλημα είναι οι στάσεις μας και οι αντιδράσεις μας απέναντί τους. Έτσι, ακόμα και ο θάνατος από μόνος του δεν είναι κάτι το σπουδαίο. Η αντίληψή μας γύρω από το θάνατο, η ιδέα μας ότι ο θάνατος είναι φοβερός, είναι αυτή που μας προκαλεί τρόμο. Μη σε τρομάζει ο θάνατος ή ο πόνος. Να σε τρομάζει ο φόβος για το θάνατο και για τον πόνο.
5) Δεν κερδίζεις τίποτα με το να κατακρίνεις τον εαυτό σου ή τους άλλους
Οι απαίδευτοι άνθρωποι από συνήθεια κατακρίνουν τους άλλους για τις δικές τους ατυχίες. Οι άνθρωποι που έχουν αρχίσει να αποκτούν κάποια παιδεία κατηγορούν τον εαυτό τους. Εκείνοι που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στη σοφία αντιλαμβάνονται ότι η πρόθεση τού να κατηγορεί κανείς κάτι ή κάποιον είναι ανοησία, και ότι με το να κατακρίνει κανείς είτε τους άλλους είτε τον εαυτό του δεν κερδίζει τίποτα.
6) Αποδέξου τα γεγονότα όπως συμβαίνουν
Μη ζητάς ή περιμένεις να συμβούν τα γεγονότα όπως θα τα ήθελες. Αποδέξου τις καταστάσεις όπως πραγματικά συμβαίνουν. Με αυτόν τον τρόπο είναι δυνατό να υπάρξει γαλήνη.
7) Η καλή ζωή είναι η ζωή της εσωτερικής γαλήνης
Το πιο βέβαιο δείγμα μιας ανώτερης ζωής είναι η ηρεμία. Η ηθική πρόοδος έχει σαν αποτέλεσμα την απελευθέρωση από την εσωτερική ταραχή. Μπορείς να σταματήσεις να δυσφορείς για τούτο και για κείνο. Είναι πολύ καλύτερα να πεθάνεις από την πείνα χωρίς να σε βαραίνουν η λύπη και ο φόβος, παρά να ζεις πλούσια γεμάτος ανησυχία, φόβο, καχυποψία και ασυγκράτητη επιθυμία.
8) Όπως σκέφτεσαι, αυτό γίνεσαι
Απόφευγε να προσδίνεις εύπιστα στα γεγονότα δύναμη και σημασίες που δεν έχουν. Παράμεινε ήρεμος. Τα πολυπράγμονα μυαλά μας πάντα προτρέχουν να βγάλουν συμπεράσματα, κατασκευάζοντας κι ερμηνεύοντας σύμβολα εκεί που δεν υπάρχουν.
9) Μείνε έξω από τις δαγκάνες της φλυαρίας
Δεν είναι ανάγκη να περιορίζεσαι σε υψηλά, ή φιλοσοφικά θέματα πάντα, αλλά να έχεις υπόψη σου ότι η κοινή φλυαρία που την παίρνουν για αξιόλογη συζήτηση, έχει διαβρωτικό αποτέλεσμα πάνω στον ανώτερο σκοπό που έχεις. Όταν φλυαρούμε για μηδαμινά πράγματα, γινόμαστε οι ίδιοι μηδαμινοί, γιατί η προσοχή μας απορροφάται από μηδαμινότητες. Γίνεσαι εκείνο στο οποίο αφιερώνεις την προσοχή σου. Ειδικά, απόφευγε να κατηγορείς, να επαινείς ή να συγκρίνεις τους ανθρώπους.
10) Πρόσεχε το σώμα σου
Σεβάσου τις ανάγκες του σώματός σου. Φρόντισε το σώμα σου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, προάγοντας την υγεία και την ευημερία σου. Δώστου το κάθε τι που του είναι απόλυτα αναγκαίο, συμπεριλαμβανομένης υγιεινής τροφής και ποτού, αξιοπρεπών ενδυμάτων και θερμής και άνετης κατοικίας. Ωστόσο, μη χρησιμοποιείς το σώμα σου σαν ευκαιρία επίδειξης ή πολυτέλειας.
*Από το βιβλίο “Επίκτητος – Η τέχνη του ζην”, Σάρον Λέμπελ, Εκδ. Πύρινος Κόσμος
