Το Γκαρνί (Garni) είναι αξιοθαύμαστο με πολλά ιστορικά και αρχιτεκτονικά μνημεία της ελληνιστικής και παλαιοχριστιανικής εποχής.
Τα πιο σημαντικα από αυτά είναι ο ναός Γκαρνί και το ομώνυμο φρούριο. Επιπλέον, εκεί θα βρείτε τα ερείπια του βασιλικού παλατιού και των λουτρών που κατασκευάστηκαν σύμφωνα με τη ρωμαϊκή μεθοδολογία. Το μουσείο βρίσκεται 28 χιλιόμετρα μακριά από το Ερεβάν και το 2011 το συγκρότημα έλαβε το περίφημο βραβείο του Διεθνούς Βραβείου “Μελίνα Μερκούρη” της UNESCO.
Το αληθινό και μοναδικό αριστούργημα της ελληνιστικής αρχιτεκτονικής στην Αρμενία είναι ο ναός του Ήλιου στο Γκαρνί. Είναι ένα από τα αρχαιότερα ορόσημα στο Kotayk και ολόκληρη την Αρμενία που έχει επιβιώσει από την παγανιστική περίοδο.
Οι ιστορικοί αποδίδουν την ανέγερσή του στον αρμενικό βασιλιά Τρντάτ που υιοθέτησε τον Χριστιανισμό ως επίσημη θρησκεία το 301. Αν και πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι χτίστηκε τον 1ο αιώνα μ.Χ.
Ο ναός χτίστηκε σύμφωνα με τους κανόνες της κλασσικής ελληνικής αρχιτεκτονικής και εξωτερικά είναι παρόμοιος με τον γνωστό Ναό της Αθηνάς στην Ελλάδα. Η πρόσοψη του ναού είναι διακοσμημένη με 24 λεπτές ιονικές κολόνες που στεφανώνονται από την οροφή με τριγωνικό αέτωμα.
Η βάση του ναού είναι ένα υψηλό βάθρο με μια μεγάλη σκάλα που οδηγεί στην πρόσοψη. Ο ναός διακρίνεται από την υπέροχη διακόσμηση του από στολίδια πέτρας, ανάγλυφα, στήλες βασάλτη, μαρκίζες, κιονόκρανα λαξευτά που δείχνουν αμπέλια, ρόδια, και άλλα στοιχεία της αρχαίας αρμενικής διακόσμησης, μαρτυρούν τον υψηλό βαθμό ανάπτυξης της γλυπτικής στην αρχαία Αρμενία.
Το άγαλμα του Μήτρα βρίσκονταν στο εσωτερικό του ναού στο βωμό ώστε όλοι να το βλέπουν ενώ προσεύχονταν έξω από το κτίριο.
Σε ορισμένα χρονικά διαστήματα οι ακτίνες του Ήλιου έπεφταν πάνω στη μεγάλη γυαλισμένη πέτρα μπροστά από το ναό μέσα από ένα τετράγωνο άνοιγμα από στην οροφή του. Η αντανάκλαση από την ομαλή επιφάνεια της πέτρας, έκαναν τις ηλιακές ακτίνες να φτάνουν στην τετράγωνη τρύπα στο πάτωμα του δωματίου που ήταν γεμάτη με νερό ή λάδι. Έστι τα αντικατοπτρισμένα δοκάρια έλαμπαν το άγαλμα του Μήτρα και έδειχναν στους ανθρώπους το θαύμα του Θεϊκού Ήλιου.
Το 1679 η Αρμενία χτυπήθηκε από τον ισχυρό σεισμό που κατέστρεψε πολυάριθμα κτίρια. Ο ναός του Ήλιου υπέφερε επίσης. Τα θραύσματα του διασκορπίστηκαν σε όλο το φαράγγι του ποταμού Azat. Αλλά το 1966-1976 ο ναός αποκαταστάθηκε χάρη στους εξειδικευμένους ειδικούς, και τους κατοίκους της περιοχής που είχαν συγκεντρώσει για αρκετά χρόνια τα κομμάτια του κατεστραμμένου κτηρίου από τις γειτονικές πλαγιές. Σήμερα ο ναός του Θεού του Ήλιου έχει αποκατασταθεί στην αρχική του μορφή ενώ τα ξεχωριστά στοιχεία που λείπουν αντικαταστάθηκαν με σύγχρονα.
Ο ναός στέκεται στο λόφο που περιβάλλεται από αμπελώνες και από ένα όμορφο φαράγγι από τρεις πλευρές. Από εκεί θα δείτε την τεράστια κοιλάδα Ararat με τις άσπρες κορυφές του Ararat, το φανταστικό φαράγγι του ποταμού Azat και τα ροζ πετρώματα του Ridge Geghama.
