Εικόνα: Αγγείο-κύπελλο σε σχήμα κεφαλής κριού και ερυθρόμορφη διακόσμηση με φύλλα κισσού στον λαιμό, ένα από τα πολλά ευρήματα υψίστης ιστορικής σημασίας, σε νεκροταφείο Αρχαϊκών και Κλασικών Χρόνων (6ου-4ου αι. π.Χ.) που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στην αρχαία Λυγκηστίδα της Aνω Μακεδονίας. Πρόκειται για μια ανέλπιστη σημαντική αποκάλυψη, καθώς, μέχρι πρόσφατα, λόγω έλλειψης δεδομένων, επικρατούσε η λανθασμένη αντίληψη ότι η περιοχή την περίοδο εκείνη ήταν κοινωνικά και πολιτισμικά απομονωμένη.
Αναζητούσαν αποδείξεις για την ύπαρξή της στην ακριτική Φλώρινα, έστω κι αν οι πηγές ήταν ελάχιστες. Τη βρήκαν θαμμένη κάτω από κοιτάσματα λιγνίτη στις πλούσιες κτερισμένες ταφές εκτενούς νεκροταφείου Αρχαϊκών και Κλασικών χρόνων (6ου-4ου αι. π.Χ.) που έφεραν στο φως τις πρώτες αδιάψευστες μαρτυρίες για την αρχαία Λυγκηστίδα της Άνω Μακεδονίας.
Τα νέα ευρήματα, υψίστης ιστορικής σημασίας, σκιαγραφούν την πολιτισμική ταυτότητα του ελληνισμού στο βασίλειο της Λύγκου, τον ενιαίο χαρακτήρα του ελληνικού πολιτισμού στην Aνω Μακεδονία και εμπλουτίζουν τον αρχαιολογικό χάρτη της σύγχρονης δυτικής Μακεδονίας (Καστοριά, Φλώρινα, Κοζάνη, Γρεβενά), στα γεωγραφικά όρια της οποίας κατοικούσαν οι Ορέστες, οι Λυγκηστές, οι Εορδοί, οι Τυμφαίοι και οι Ελιμιώτες.
Αποτελεί μία από τις ανέλπιστες σημαντικές αποκαλύψεις, καθώς, μέχρι πρόσφατα, λόγω έλλειψης δεδομένων, επικρατούσε η λανθασμένη αντίληψη ότι η περιοχή την περίοδο εκείνη ήταν κοινωνικά και πολιτισμικά απομονωμένη, διευκρινίζει η αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φλώρινας (ΕΑΦ), υπεύθυνη της ανασκαφής, Λιάνα Γκέλου. «Οι αναφορές των γραμματειακών πηγών στην αρχαία Λυγκηστίδα είναι ελάχιστες», εξηγεί. «Ελειπαν και τα αρχαιολογικά ευρήματα που θα συμπλήρωναν τις ιστορικές μας γνώσεις για την περιοχή, ιδιαίτερα κατά την περίοδο που προηγήθηκε της ενοποίησης του μακεδονικού κράτους από τον Φίλιππο Β΄».
Τις απαντήσεις έδωσε ιδιωτικό ορυχείο εξόρυξης λιγνίτη στην Αχλάδα (22 χλμ. από την πόλη της Φλώρινας), όπου το ταφικό σύνολο της αρχαίας Λύγκου που αποκάλυψε η αρχαιολογική έρευνα της ΕΑΦ (χρηματοδοτούμενη από τη Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας Α.Ε.) αποδεικνύει ότι, παράλληλα με τους Μακεδόνες της Κάτω Μακεδονίας, τα βασίλεια της Ανω Μακεδονίας είχαν εύρωστη οικονομία με υψηλό βιοτικό και πολιτιστικό επίπεδο.
Περισσότερες από 170 ταφές πολεμιστών και γυναικών με όπλα, κοσμήματα και χρυσά ελάσματα, πήλινα και χάλκινα αγγεία, ειδώλια και σκεύη εικονογραφούν τα έθιμα ταφής (όμοια με τα νεκροταφεία της ίδιας περιόδου στη Μακεδονία, Σίνδο, Αιγές, Αρχοντικό Πέλλας, Αιανή), το φύλο των νεκρών, το κοινωνικό και υψηλό επίπεδο από τον 6ο μέχρι και τον 4ο αι. π.Χ. μιας οργανωμένης μακεδονικής κοινωνίας. Οι Λυγκηστές, εξηγεί η κ. Γκέλου, σύμφωνα με τον Στράβωνα, κατάγονται από τους Βακχιάδες, οι οποίοι εκδιώχθηκαν από την Κόρινθο στα μέσα του 7ου αι. π.Χ. Πρώτος βασιλιάς της Λυγκηστίδας (μέσα 5ου αι. π.Χ) είναι ο γιος του Βρομερού, Αρραβαίος Α’, εγγονή του οποίου θεωρείται η Ευρυδίκη, μητέρα του Φιλίππου Β΄».
Δόρατα, ακόντια, σιδερένια ξίφη και μαχαίρια –οπλισμός που υπαινίσσεται ανταγωνισμούς για την κυριαρχία και την κατοχύρωση εδαφικών κτήσεων– όπως δείχνουν οι ταφές, «οπλίζουν» τους πολεμιστές Λυγκηστές στο μεταθανάτιο ταξίδι. Δαχτυλίδια απλά ή με παραστάσεις στη σφενδόνη, σκουλαρίκια, βραχιόλια απλά ή πολύσπειρα, πόρπες και περόνες στα ενδύματα στολίζουν τις γυναίκες εις τα επέκεινα. Χρυσά επιστόμια, χρυσοί ρόδακες και δισκάρια συνδεδεμένα με την έννοια της αθανασίας και αγγεία παραπέμπουν σε δοξασίες για τη μετά θάνατον ζωή.
Επιρροές από τον Νότο
Εξαιρετικής τέχνης πήλινα και χάλκινα αγγεία από ντόπιους τεχνίτες που δέχθηκαν επιρροές από μεγάλα καλλιτεχνικά κέντρα του Νότου (Ιωνίας, Κορίνθου, Αθήνας), εισηγμένα προϊόντα κορινθιακού κεραμικού εργαστηρίου (6ος-5ος αι. π.Χ.) για αρωματικά έλαια και αττικά μελαμβαφή του 5ου και του 4ου αι. π.Χ μαρτυρούν στενές εμπορικές σχέσεις των Μακεδόνων με τα νότια κέντρα (Αθήνα, Κόρινθο), της ανατολικής Ελλάδας και των αποικιών τους. Η ύπαρξη αρχαίου οικισμού στην αριστερή όχθη του Γεροπόταμου ήταν γνωστή ως νεκροταφείο Ρωμαϊκών χρόνων. Οι ταφικές ενεπίγραφες στήλες του 2ου και του 3ου αι. μ.Χ. στο Αρχαιολογικό Μουσείο Φλώρινας και τα νέα αρχαϊκά ταφικά ευρήματα από το τοπικό βασίλειο της Λυγκηστίδας συμπληρώνουν τα κενά της Ιστορίας που έχουν ιδιαίτερη σημασία για την ακριτική Φλώρινα.
Οι μοναδικές αρχαιολογικές μαρτυρίες για τη Λύγκο των Αρχαϊκών και Κλασικών χρόνων θα παρουσιαστούν το πρωί (11.00) της Πέμπτης – πρώτη ημέρα του 30ού τριήμερου επιστημονικού συνεδρίου, με 90 ανακοινώσεις για το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη (9-11 Μαρτίου), στην αίθουσα τελετών του παλιού κτιρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ.
