Το Μεγαλοπρεπή ακρωτήριο του Σουνίου είναι το στρατηγικό σημείο που υψώνεται πάνω από το Αιγαίο, περίπου 70 χιλιόμετρα μακριά από την Αθήνα στη νότια περιοχή της Αττικής, και ήταν γνωστό από τους αρχαίους Έλληνες ως το “Ιερό Ακρωτήριο”. Εκεί βρίσκεται ένα από τα πιο σημαντικά ιερά στην περιοχή: ο ναός αφιερωμένος στον Ποσειδώνα, Θεό της Θάλασσας.
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΚΡΩΤΗΡΙΟΥ ΣΟΥΝΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ-ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Το ακρωτήριο στο Σούνιο, το νοτιότερο άκρο της Αττικής, είναι ένα σημαντικό στρατηγικό σημείο, από το οποίο η πόλη-κράτος της Αθήνας ελέγχει το θαλάσσιο πέρασμα προς το Αιγαίο και το κεντρικό λιμάνι του Πειραιά, καθώς και τη χερσόνησο του Λαυρίου, στην οποία η Αθήνα αναδείχτηκε ηγετική δύναμη τον 5ο αιώνα π.Χ.
ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΣΟΥΝΙΟΥ
Στον περίβολο του φρουρίου βρίσκεται ένας οικισμός πάνω από το λιμάνι και ένα νεκροταφείο της κλασικής περιόδου. Στην ακτή βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Πέτρου, καθώς και μέρος ενός οικισμού ρωμαϊκών χρόνων δυτικά της εκκλησίας.
Η προϊστορική κατοίκηση πιστοποιείται επίσης στην περιοχή. Στο ακρωτήριο αναφέρονται τάφοι της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού (3 ο μ.Χ.).
ΤΟ ΣΟΥΝΙΟΝ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
Ο Όμηρος ήταν ο πρώτος που αναφερόταν στο Σούνιο (Οδύσσεια 278) ως “το ιερό ακρωτήριο των Αθηναίων”. Ο Ηρόδοτος (6,87) μας πληροφορεί ότι οι Αθηναίοι γιόρτασαν εκεί τεράστιο τετραετές φεστιβάλ. Το ιερό του Ποσειδώνα αναφέρεται από τους τραγικούς Ευριπίδη και Σοφοκλή και τον κωμικό ποιητή Αριστοφάνη.
Οι πληροφορίες προέρχονται από συγγραφείς όπως ο Στράβωνας (Γεωγραφία, 1ος αι. Π.Χ. – 1ος αι. Μ.Χ.) και ο Στέφανος του Βυζάντιου (Εθνική, με το Σούνιο, 6ος αι. Μ.Χ.). Μια σύντομη περιγραφή γράφτηκε από τον ταξιδιώτη Παυσανία (περιγραφή της Ελλάδας) τον 2ο αι. Μ.Χ., όταν το ιερό του Ποσειδώνα είχε υποχωρήσει και ο ναός της Αθηνάς ήδη αποδόθηκε στο επίπεδο της θεμελίωσης και μεταφέρθηκε στην αθηναϊκή Αγορά. Ο ταξιδιώτης αναφέρει εσφαλμένα ότι λατρευόταν στον ναό η Θεά Αθηνά, μια παρανόηση που κράτησε μέχρι το 1900, όταν οι επιγραφές που βρέθηκαν στην ανασκαφή έδειξαν ότι ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Ποσειδώνα.
Ο ναός της Αθηνάς αναγνωρίστηκε από το περίεργο αρχιτεκτονικό του σχέδιο, που περιγράφει ο ρωμαϊκός αρχιτέκτονας Βιτρουβίος (De Architectura, 1ος αι. Π.Χ.).
ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΙ ΣΤΟ ΣΟΥΝΙΟ
Αρχαιολόγοι και αρχιτέκτονες της Εταιρείας Dilettanti (1797), προσπάθησαν να σχεδιάσουν και να μελετήσουν τα ερείπια, προχωρώντας επίσης σε μερική ανασκαφή της πύλης του ιερού. Οι ρομαντικοί επισκέπτες του ναού, όπως ο Λόρδος Βύρωνας το 1810, χάραξαν τα ονόματά τους στα μάρμαρα.
Η επιστημονική έρευνα του ναού του Ποσειδώνα ξεκίνησε το 1884 από τον αρχαιολόγο – αρχιτέκτονα W. Dorpfeld, διευθυντή του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου. Ο αρχαιολόγος Βαλέριος Σταής εργάστηκε συστηματικά (1897-1913). Εργασίες για την αποκατάσταση του ναού συνεχίζονται από το 1875, ενώ η σημερινή του κατάσταση είναι αποτέλεσμα της δουλειάς της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στη δεκαετία του 1950, υπό τον αρχιτέκτονα – αρχαιολόγο Αναστάσιο Ορλάντο, εμπειρογνώμονα στο μνημείο.
Μέσα από την υλοποίηση από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (2011-2013) του έργου «Διακανονισμός του Αρχαιολογικού Χώρου Σουνίου» που συγχρηματοδοτήθηκε από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΤΠΑ), εκπονήθηκαν όλα τα μνημεία, και ο σύνθετος και σημαντικός χαρακτήρας του Σουνίου για την πόλη – κατάσταση της Αθήνας μπορεί να γίνει αντιληπτός.
Σχετικό βίντεο του Σωτήρη Κωνσταντινίδη:
