«Εκεί τους περιμένουν τα πιο μεγάλα κακά να πάθουν, πληρωμή για την αυθάδεια και τις σκέψεις που Θεόν δεν λογαριάζουν· γιατί στην χώρα την Ελληνική σαν ήρθαν, των θεών τ’ αγάλματα να ξεγυμνώσουν δεν ντρέπονταν και τους ναούς να κάψουν.
Κι οι βωμοί αφανισμένοι και των θεών τα ιερά είν’ από ρίζα, ανάκατα, αναποδογυρισμένα από θεμέλια. […] Και νεκρών σωροί και στην τριτόσπορη γενιά άφωνα θα φανερώσουν στα μάτια των ανθρώπων πως δεν πρέπει, θνητός σαν είναι, νά’ναι περήφανος πέρα απ’ το μέτρο· γιατί η υπεροψία, σαν ανθίση, θα καρπίση της καταστροφής το στάχυ, απ’ όπου γεμάτο κλάμα θέρισμα θερίζει».
Αισχύλου «Πέρσαι», στ. 807-822, εκδόσεις Πάπυρος, σελ. 77
Πόσες φορές πρέπει να επαναληφθεί κάτι για να γίνει πιστευτό; Όχι πολλές. Αν ο δέκτης της πληροφορίας είναι εχέφρων και οι αποδείξεις αμάχητες αρκεί μία μνεία για να δεχθεί την πραγματικότητα, το ακριβές ενός περιστατικού, μιας αφήγησης. Αρκεί, όμως, μία φορά για να εντάξει ο θεατής ή αναγνώστης το δίδαγμα της αληθείας στην καθημερινότητά του; Όχι.
Οι άνθρωποι, όπως μας υποδεικνύει και η παραβολή στην Αγία Γραφή θυμίζουν τα χωράφια. Άλλα είναι χέρσα και όσο και να τα καλλιεργήσεις δεν μπορεί εκεί να καρπίσει η αλήθεια και η αρετή ενώ μερικά άλλα είναι γόνιμα και μικρή προσπάθεια μπορεί να φέρει μέγιστο αποτέλεσμα.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η επανάληψη είναι προϋπόθεση της εμπέδωσης ενός σημαντικού μηνύματος. Ο Ελληνικός κόσμος της σκέψης, της ποίησης, των μυθολογικών κύκλων προσφέρει στον επισκέπτη ή μόνιμο κάτοικό του πολλές ευκαιρίες να μάθει και να εμπεδώσει τα σημαντικά, όσα προσφέρουν ζωή και συνάμα τη νοηματοδοτούν.
Ένας από τους αναντικατάστατους πυλώνες του πνευματικού οικοδομήματος του Ελληνισμού είναι η ευσέβεια, η αποφυγή της πρόκλησης της μήνης των θεών, η αποστροφή ακόμα και της υποψίας της ύβρεως.
Ο κόσμος που φλέγεται και σβήνει με μέτρο, ο απαράλλαχτος νόμος της μεταβολής, η εναρμόνιση με την αληθή και άπειρη ουσία της θεότητας, απαιτούν την τήρηση του χρυσού κανόνα της αποφυγής της υπερβολής. Σε εορτασμούς και τελέσματα, σε θυσίες και δράματα, σε κωμωδίες και δημηγορίες, οι αρχαίοι Έλληνες ύψωναν το λάβαρο του μέτρου και το έδειχναν σε όλους.
Τριτόσπορη γενιά
Ο μύστης δραματουργός, με αυτά τα φοβερά λόγια που ξεστομίζει το φάντασμα του Δαρείου, μιλάει προς την Ανατολή και απευθύνεται στη Δύση. Ενώ βάσει της πλοκής, οι δέκτες των σεισμικών κραδασμών των λόγων του είναι οι Πέρσες, ο Αισχύλος άγχεται για τους Έλληνες.
Στην τραγωδία του, ο Δαρείος, που ξεγλίστρησε σαν ατμός από τον Άδη, περιγράφει πώς ο γιος του Ξέρξης λάθεψε στην κρίση του και έβρισε την Πλάση βλασφημώντας έμπρακτα στων Ελλήνων τα ιερά.
Ο νεκρός κι αξιοσέβαστος (για τους Πέρσες) βασιλεύς εκφράζεται σαν… γραφείο τύπου των θεών και περιγράφει στους υπηκόους του αλλά και στην γυναίκα του Άτοσσα, που ζει και σπαράζει από την αγωνία για το παιδί της, πώς μια αυτοκρατορία γίνεται συντρίμμια όταν οι τιμονιέρηδές της ξεχνούν τον μπούσουλα του μέτρου και του σεβασμού στους θεούς και τα άγιά τους.
Ο Αισχύλος δεν θέλει να δει τους νικητές των Μηδικών να καταλαμβάνονται από την αφροσύνη του νικητή, που ηττήθηκε από το ίδιο το κατόρθωμά του. Επιδιώκει να ταρακουνήσει τους Αθηναίους, τους πολίτες-οπλίτες που κράτησαν όρθια την ανθρωπότητα την στιγμή που όλα έδειχναν χαμένα.
Η υπερβολική σιγουριά τούτα μπορεί να φέρει και ακόμα περισσότερα και χειρότερα και στους ίδιους και στις γενιές που θα ακολουθήσουν.
Το τελευταίο σημείο στην μνεία του Αισχύλου για «θίνες νεκρών δε και τριτοσπόρω γονή», την αινιγματική τριτόσπορη γενιά (στην κυριολεξία τα δισέγγονα όσων διέπραξαν ύβρη) πρέπει να προβληματίσει και τους απογόνους ανθρώπων που έβλαψαν τους Έλληνες.
Ο μυημένος στα Ελευσίνια μυστήρια, Μαραθωνομάχος και Σαλαμινομάχος Έλλην δραματουργός στέλνει ένα δυσοίωνο μήνυμα στις γενιές που ακολουθούν όσους έπληξαν το Γένος μας και ασέβησαν στα όσια και τα ιερά μας. Μέχρι σήμερα, ο αδελφός του Αμεινία και του Κυναίγειρου δεν έχει αστοχήσει σε τίποτα. Κι αυτό πρέπει να βάλει σε σοβαρές σκέψεις μια σειρά από εχθρούς της Ελλάδος.
Η Νέμεσις πλησιάζει.
ΥΓ: Η προφητεία του Αισχύλου επαληθεύτηκε, όσον αφορά την μοίρα της Περσικής Αυτοκρατορίας. Η τριτόσπορη γενιά των εισβολέων του Μαραθώνα είδε το μεγάλο βασίλειο να διαλύεται στη μάχη των Γαυγαμήλων, το 331 π.Χ. Ο Αλέξανδρος πήρε το αίμα μας πίσω και εκπλήρωση τη θεία βούληση για αποκατάσταση της τάξης στον αρχαίο κόσμο.
